శ్రీ కృష్ణుని రసికత, వాచాలత

Krishna has just returned to Dwaraka after the long Mahabharata War, and after
Dharma Raja's RaajyaabhiShEkam.

Each of his 16108 wifes is rejoicing, thoroughly convinced that her husband
has come first only to her house, showered the most love on her, etc.

పతి నాయింటికి మున్ను వచ్చె, నిదె నా ప్రాణేశుఁ డస్మద్గృహా-
గతుడయ్యెన్ ...

అప్పుడు కృష్ణుడు ఒక భామ ఇంటికి ముందు వెళితే
వేరొకతె లోఁ గుందునో, సుకరాలాపములాడదో, సొలయునో,
సుప్రీతి వీక్షింపదో
అని శంకించి

ప్రకటాశ్చర్య విభూతిఁ జొచ్చె బహురూప వ్యక్తుడై
ఒకే సారి అందరి ఇళ్ళలో ప్రవేశించి,
వారిని కుశల ప్రశ్నలు వేస్తున్నాడు।
ఎలాగంటే,

సీసము:
తిలకమేటికి లేదు తిలకినీ తిలకమా? పువ్వులు దురుమవా పువ్వుఁ బోడి?
కస్తూరి యలదవా కస్తూరికా గంధి? తొడవులు దొడువవా తొడవుతొడవ?
కలహంస బెంపుదే కలహంస గామిని? కీరముఁ జదివింతె కీరవాణి?
లతలఁ బోషింతువా లతికా లలితదేహ? సరసి నోలాడుదే సరసిజాక్షి?

ఆటవెలది:
మృగికి మేతలిడుదె మృగశాబలోచన? గురులనాదరింతె గురువివేక?
బంధుజనుల బ్రోతె బంధుచింతామణి? యనుచు సతుల నడిగె నచ్యుతుండు
మనసెరిగి మాట్లాడడమంటే ఇదే!
ఏ భామకి దేనియందు మక్కువో గ్రహించి ఆమె taste ని ప్రశంసిస్తూనే
ప్రోత్సహిస్తున్నాడు, ధర్మం హెచ్చరిస్తున్నాడు।
ఇవన్నీ, మనసు నొచ్చుకోకుండా।
బంధుజనుల బ్రోతె బంధు చింతామణీ?
అనడంలో ఎక్కడా condescending attitude గాని,
హిత బోధ గాని, లేదు। ఇదే పద్ధతి శ్రీ రాముడు కూడా అవలంబిస్తాడు
రామాయణంలో, శబరిని పలుకరించేటప్పుడు
कच्चित् वर्धते तपह्?
"తపస్సు బాగా వృద్ధి అవుతోంది కదా!" అంటాడే గాని,
తపస్సు బాగా చేస్తున్నావా? (implying a moral class)
అని కాదు।

If we go into the meaning of the above sIsa padyam.
It is a thing of beauty in itself.

ఇంత శృంగారం ఒలికిస్తున్నా
తానుమాత్రం దానిలో జారిపోలేదు అనే ధ్వని
అచ్యుతుడు అనే శబ్దంలో ఉంది।
"అనుచు సతులనడిగె నచ్యుతుండు"
(అచ్యుతుడు = జారని వాడు)

The liila (play) of baala Krishna

Why did Vyasa and pOtana write bhAgavatam? To sing and adore Krishna, the All-beautiful, through the souls of as many bhaktas as possible, nothing else.

Bhaagavatam is a chronicle of the ecstacy of Vyasa and pOtana as they entered diverse souls, each with his/her own background, and experienced their contact with the Divine.

In the following poem, Kunti, true to her motherly nature, recalls this beautiful childhood scene of Little Krishna and reconciles it with his reality as Divinity incarnate. She says this to Krishna after he saves pariikShit in uttara's womb from the brahmaastra of aSvatthaama.

kOpamu tODa nIvu dadhi kuMbhamu bhinnamu sEyuchunnachO
gOpika trATa gaTTina viku.nchita sA.njana bAShpa tOya dhA-
rA paripUrNa vaktramu karaMbula brAmuchu veccha-nUrchuchun.h
pApaDavai naTi.nchuTa kR^ipApara ! nA madi-jodyamayyeDin.h !!

కోపము తోడ నీవు దధి కుంభము భిన్నము సేయుచున్నచో
గోపిక త్రాట గట్టిన, వికుంచిత సాంజన బాష్ప తోయ ధా-
రా పరిపూర్ణ వక్త్రము కరంబుల బ్రాముచు వెచ్చ నూర్చుచున్
పాపడవై నటించుట ! కృ్పాపర ! నా మది జోద్యమయ్యెడిన్ !
vikunchita vaktramu = chinnabOyina mukhamu
sA.njana baaShpa = sa + anjana (kannILLatO kATukantaa karigi pOyindi)
veccha nUrchuchun = vEDi niTTuurpulu viDustuu
chOdyamu = vinta (aaScharyamu)

The true function of indriyas

Poetry bypasses our thinking mind and talks straight to the feeling heart.
The padyam below has a gentle wavy movement like pilla gAli, words soft like kusumAlu (no complex samaasas), yet a depth of tattva-garbhita bhakti rasa that stirs the receptive being to its very core.

This awesome poem is by mahAkavi Sri ViswanAtha satyanarayana gAru in his rAmAyaNa kalpavR^ikSha kAvyam. It describes how ahalya regained chetana in Rama's presence.

You must listen to Sri Samavedam Shanmukha Sarma's passionate exposition of this poem in his raamaayaNa vaibhavaM pravachanam. Click here to play episode #6 and seek to the "2 minutes, 16 seconds" time point.

siisamu:
prabhu mEni paigAli pai vachchi nantanE
 pAshhANamokaTiki sparsha vachche
prabhu kAli savvaDi prAntamai nantanE
 shilakokka dAniki chevulu kalige
prabhu mEni nettAvi parimaLinchina tOna
 ashmambu ghraaNendriyaMbu chende
prabhu nIla ratna tOraNa manjulA.ngaMbu
 kana vachchi raatiki kanulu kalige

aaTaveladi:
A prabhu.nDu vachchi Atithyamunu sviika-
rinchi nanta upala hR^idaya vIdhi
upanishhad vitAnamoliki SrI rAma bha-
draabhirAma mUrti yaguchu tOche

సీసము:
ప్రభు మేని పైగాలి పై వచ్చినంతనే
   పాషాణమొకటికి స్పర్శ వచ్చె
ప్రభుకాలి సవ్వడి ప్రాంతమైనంతనే
   శిలకొక్కదానికి చెవులు కలిగె
ప్రభు మేని నెత్తావి పరిమళించిన తోన
   నశ్మంబు ఘ్రాణేంద్రియంబు చెందె
ప్రభు నీలరత్న తోరణ మంజులాంగంబు
   గనవచ్చి రాతికి కనులు కలిగె

ఆటవెలది:
ఆ ప్రభుండు వచ్చి ఆతిథ్యమును స్వీక-
రించినంత ఉపల హృదయవీధి
నుపనిషద్వితాన మొలికి శ్రీ రామ భ-
ద్రాభిరామ మూర్తి యగుచు తోచె

The very purpose of indriyas (touch, hearing, smell, sight, taste) is rasAsvAdana - enjoyment of rasa. Rama is the very embodiment of rasa. Hence the moment he arrived, ahalya, the yearning soul, reached out to enjoy the rasa by fashioning the necessary outer organs (indriyas), sort of like a tree sprouts leaves to reach out and drink sunlight.

Enta adbhuta bhAvana!

Sabda saundaryam

Here is a seemingly tough padyam (by today's standards) from pOtana's bhAgavatam.

A padyam is great if just by reading the padyam and hearing its rhythm and Sabdam (sound), we can feel its content even before understanding its literal meaning. Even if you don't know telugu well, just read it out aloud a couple of times until you get the words right, and then go on to my explanation. By the way, I use a transliteration scheme called ITRANS to write telugu language using english alphabet. When I get a Unicode editor, I'll post in telugu script.

The chhandas is called mattEbha vikriiDitam (the play of a matta+ibha = wild elephant):

vara gOvinda kathA sudhArasa mahA varShOru-dhArA paraM-
parala.n gAka budhEndra-chandra! yitarOpAyaanurakti.n pravis-
tara durdAnta duranta dussaha janussambhAvitaanEka dus-
tara gambhIra kaThOra kalmaSha kanaddaavaanalambArunE?

Saunaka and other sages are saying this to suuta, persuading him to tell them stories of govinda.
Just reading the poem will give you a feeling of how unbearable life without govinda chintana is, and how soothening listening to govinda's stories is.